.jpg)
در پی نظرخواهی معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی گیلان در مورد عوارض شربت متادون، «کمیته‌ی درمانگران سوءمصرف مواد» شورای هماهنگی انجمنهای پزشکان عمومی گیلان، طی نامه‌ای به این نظرخواهی پاسخ داد.
متن این نامه که در آن مشکلات توزیع انحصاری شربت متادون در سه دسته‌ی عوارض دارویی، مشکلات مصرف و ایجاد بی‌اعتمادی در بیماران دسته‌بندی شده، بدین شرح است:
پیرو نظرخواهی معاونت محترم درمان دانشگاه علوم پزشکی گیلان در مورد اعلام عوارض دارویی مشاهده شده پس از مصرف شربت متادون و در پی مصوبه‌ی «کمیته‌ی درمانگران سوءمصرف مواد» شورای هماهنگی انجمنهای پزشکان عمومی گیلان مبنی بر نظرخواهی از همکاران در این مورد، بدین‌وسیله جمع‌بندی نظرات حاصله به‌منظور اعلام به معاونت محترم درمان دانشگاه به‌شرح زیر تقدیم می‌شود:
1? عوارض دارویی:
- پس از مصرف شربت متادون، گزارش عوارض پوستی از جمله راش، کهیر و خارش بسیار بیشتر از مواردی بوده است که بیماران قرص مصرف می‌کرده‌اند.
- وجود الکل در شربت متادون (10 درصد) سبب شده که در دوز معادل اثربخشی کمتری نسبت به قرص داشته باشد و همین مساله سبب افزایش دوز مصرفی بیماران گاه از 10 میلی‌گرم تا بیشتر شده است.
- وجود الکل در در ترکیب شربت سبب تشدید علایم و عوارض گوارشی در افراد دچار زخم‌های گوارشی شده است.
- با مصرف شربت متادون اختلالات گوارشی متعدد از جمله تهوع، استفراغ، نفخ و اختلال در اجابت مزاج (به‌صورت اسهال و گاه یبوست) به‌وفور دیده شده که بسیار بیشتر از مواردی است که بیماران قرص مصرف می‌کرده‌اند.
- با وجود این‌که شربت متادون سبب بهبود کم‌خوابی در برخی از بیماران شده، اما از سویی خواب‌آلودگی مفرط را در بسیاری از آنان دامن زده است و چرت زدن در بسیاری از ساعات روز سبب اختلال جدی در کارکرد روزانه‌ی آنان و همچنین برانگیختن شک و شبهه‌ی خانواده‌ی در مورد لغزش یا عود ایشان شده است که این امر اخلال جدی در بازگشت اعتماد خانواده به بیماران ایجاد کرده و بر روند درمان نیز تاثیر سوء داشته است.
- به‌دلیل نامشخص بودن میزان قند موجود در شربت متادون، مصرف آن در بیماران دیابتی با نگرانی‌هایی همراه است. به‌همین دلیل، مصرف شربت متادون در موارد عدم رعایت بهداشت دهان و دندان منجر به بروز زخم‌های دهانی شده است.
2? مشکلات مصرف:
- تاثیر سریع‌تر و مانایی کمتر شربت در بیماران باعث شده است درمانگران مجبور شوند دارو را به‌جای یک بار در روز، برخلاف دستور پروتکل، در دو تا سه وعده تجویز کنند که این امر نظارت مستقیم بر مصرف دارو را ناممکن ساخته است.
- حمل شربت و مصرف آن سخت‌تر از هنگامی است که بیمار قرص مصرف می‌کند. از طرفی بیماران برای مصرف دارو در دوزهای منقسم مجبور به حمل دارو به محل کار خود هستند که آن هم سبب ایجاد مشکلات فراوان (از جمله حمل سرنگ، پنهان کردن آن از همکاران و خانواده، گاه ریخته شدن دارو به‌علت اصرار در پنهان‌سازی و…) شده است.
- حمل سرنگ برای تعیین میزان دارو با ایجاد وسوسه در بیماران تزریقی، خطر عود و احتمال لغزش آنان را فراهم کرده است.
- بیماران مسن و کم‌سواد، علی‌رغم توضیحات مکرر تیم درمان، از پیمانه‌های غیردقیق (از جمله از در شیشه‌ی شربت) برای مصرف دارو استفاده می‌کنند که این امر به طور مکرر سبب به‌هم خوردن دوز و اختلال در وضعیت بیماران شده است.
- علی‌رغم نصب برچسب و توصیه‌ی اکید به خانواده‌ها درباره‌ی مسمومیت‌زا بودن متادون، مواردی از مسمومیت خطرناک و گاه کشنده با شربت متادون در کودکان گزارش شده است.
- در محدوده‌ی سنی بزرگسالان، در مورد همه‌ی گروه‌های دارویی، کلاً مصرف شربت در برابر قرص به‌دلایل متعدد (سخت بودن مصرف، طعم دارو و…) مقبولیت کمتری دارد که در مورد شربت متادون، تلخی دارو مزید بر علت است.
3? ایجاد بی‌اعتمادی در بیماران:
- عده‌ی زیادی از بیماران به‌علت اختلالات شخصیتی، وسواس یا سایر مشکلات روانی در برابر تغییر داروی خود مقاومت می‌کنند که این حالت در بسیاری از بیماران غیرمعتاد هم در زمان تعویض شکل ظاهری یا برند داروهای مورد استفاده در بیماری‌های مزمن (فشار خون، قند و…) دیده می‌شود. در این موارد عدم اعتقاد بیمار به شکل جدید دارو، از اثربخشی روانی آن کاسته است.
- با توجه به فراوانی قرص در بازار (آن هم با بلیستر و بسته‌بندی شده) این تصور در برخی بیماران ایجاد شده که محدودیت توزیع قرص در مراکز درمانی به‌دلیل کاهش تولید آن است. این تلقی جمع زیادی از بیماران را نسبت به برنامه‌های درمانی دولتی بدبین ساخته است تا جایی که حتی در مواردی که عوارض دارویی چندانی هم نشان نداده‌اند، نسبت به از دست دادن حق خود برای انتخاب داروی ترک اعتراض داشته‌اند.
نتیجه:
با توجه به مسایل گفته شده، در ماه‌های اخیر شاهد لغزش، قطع درمان و عود در تعداد زیادی از بیماران بوده‌ایم. همچنین بسیاری از بیماران فقط حاضر به دریافت بخش قرص اختصاص یافته از داروی خود (در قبال پرداخت هزینه‌ی درمان کمتر) هستند یا اصرار زیادی برای دریافت شربت به‌صورت باز نشده (برای تعویض در بازار آزاد و تبدیل آن به قرص) دارند که این مساله نیز در موارد زیادی سبب ایجاد ناامنی و درگیری در مراکز شده است.
در مجموع به‌نظر می‌رسد در ماه‌های اخیر بخش زیادی از نیروی درمانگران که باید صرف درمان بیماران شود، صرف چانه‌زنی بر سر سهمیه‌ی تعیین شده‌ی قرص و شربت بیمار و توجیه این که «دستور فوق کشوری است و در اکثر استان‌ها در حال اجراست» شده است. از سوی دیگر همزمان با توزیع شربت، شاهد فراوانی قرص در بازار غیررسمی (چه تقلبی و چه قرص‌های تولیدی کارخانه‌های دولتی) هستیم که با توجه به اجبار در توزیع شربت، تعداد زیادی از بیماران به تهیه‌ی قرص متادون از مکان‌هایی غیر از مراکز درمانی روی آورده‌اند. این مساله سبب قطع سایر روندهای درمانی مثل مشاوره، روان‌درمانی و… شده و همچنین موارد زیادی از مسمومیت ناشی از مصرف متادون‌های تقلبی را نیز در پی داشته است.
در پایان این کمیته پیشنهاد می‌کند به‌دلیل اهمیت موضوع و اثر آن در سیر مبارزه با معضل اعتیاد در کشور، جای آن دارد که تجویز و جایگزینی شربت به‌جای قرص، موضوع تحقیقاتی علمی و میدانی قرار گیرد که این کمیته در حد توان آمادگی خود را برای همکاری در انجام آن اعلام می‌دارد.
ادامه دارد.
